Korkunun, hayatta kalmada değerli bir tesire sahip olduğunu belirten uzmanlar, kaygı hissinin tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıktığını ve kaç reaksiyonuna yol açtığını söylüyor. Dehşet anında kan basıncı artışı, kalp atışı ve teneffüs hızlanması, ağız kuruluğu üzere belirtilerin görüldüğünü söz eden Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, dehşetin birçok his durum bozukluğuyla da alakalı olduğuna dikkat çekiyor. ‘Korkudan korkmak’ olarak tanımlanan panik bozukla sıkça karşılaşıldığını vurgulayan Yağız, kaygıları yönetebilmek için kesinlikle uzman dayanağı alınmasını öneriyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, endişe duygusu hakkında açıklamalarda bulundu ve dehşet duygusu ile bağlantılı başka duygudurum bozukluklarına değindi.
Hayatta kalmak için dehşet duygusu önemli
Korkunun, hayatta kalmada değerli bir tesire sahip olan epeyce güçlü bir his olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Psikolog Paul Ekman, üniversal olarak insanlığın tüm kültürlerinde tecrübelenen 6 temel his olduğunu belirtiyor. Bu hisleri; memnunluk, keder, iğrenme, şaşkınlık, öfke ve kaygı hisleri olarak sınıflandırıyor. İlerleyen devirlerde ise bu sınıflandırmaya heyecan, mahcubiyet, utanç ve gurur üzere hisleri da ekliyor. W.G. Parrot ise toplumsal psikoloji bağlamında hisleri incelediği kitabında birincil his olarak tecrübelenen endişeye gerginlik ve dehşet üzere ikincil hislerin da eşlik ettiğini belirtiyor.” dedi.
Korku, tehdit olarak algılanan durumlar karşısında ortaya çıkar
Korkunun, bir tehlike yahut tehdit algısı karşısında ortaya çıktığını söz eden Yağız, “Karşıdan karşıya geçerken size süratle yaklaşan bir otomobil varsa, burada hissedilen endişe fonksiyoneldir ve hayatta kalmada kıymetli bir tesire sahiptir. Bir öbür deyişle endişe, işlevsel olarak tehlike karşısında insanı harekete geçiren bir alarm sistemi fonksiyonunu görür. Sempatik sistem devreye girer. İçsel ya da dışsal uyaran amigdala tarafından tehlikeli olarak algılanır ve bu tehlike bildirisi hipotalamusa, hipofiz bezine, adrenalin ve öbür iç salgı bezlerine ulaşır. Kan basıncı artar, kalp atışı ve teneffüs hızlanır. Ağız kuruluğu artar, göz bebekleri genişler. Bilişsel olarak algılanan tehdide bağlı olarak kişinin fizyolojisinde; kaslarda gerginlik yahut karın ağrısı üzere somatik (bedensel) birtakım değişimler olur. Davranışsal açıdan bakıldığında endişe duygusu kaç yansısına yol açar. Bedenimizdeki kan, kol ve bacaklarımızdaki büyük kas kümelerine atak ederek vücudumuzu davranışsal bir reaksiyon olan kaçma davranışını gerçekleştirmeye hazırlar. Yani dehşet, kişinin tehdit olarak algıladığı bir durum karşısında ortaya çıkan bir histir ve birtakım kaçınma davranışlarına sebep olabilir.” formunda konuştu.
Kaygı, çözümlenmemiş korkudur
Korku ve telaş ortasındaki ayrıma değinen Yağız, “Korku hissinin daha çok şu an ile ilgili olduğunu, tasanın ise gelecekte tehdit oluşturabilecek bir duruma karşı oluştuğunu söyleyebiliriz. Bir öteki kaynağa nazaran ise telaş, çözümlenmemiş endişe olarak ele alınır. Kişi geçmiş tecrübesinde algıladığı tehdit ile birlikte yaşadığı endişe sonucunda gelecekte de emsal durumlar ile müsabaka ihtimaline karşı telaş duyabilir. Dehşet, çoklukla gerçeklik ile temaslı yaşamsal bir tehlike ile alakalıdır. Tasa ise somut bir tehlike olmamasına rağmen kişinin yaşadığı huzursuzluk ve tedirginlik ile karakterizedir.” açıklamasını yaptı.
Korku hissinin gelişimi üç ana olguya bağlı
Psikodinamik açıdan dehşet hissini kıymetlendiren Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Freud bilhassa çocukluk çağı üzerinde durmuş ve üç olguyu vurgulamıştır. Birincisi, bebeklik periyodunda bakım veren objenin yani değerli kişinin yokluğu ve bu kişinin gereksinimleri karşılama temelinde eksikliğinin yol açtığı kaygı istikametindedir. Öteki olgu, çocuğun onaylanmaması ya da sevginin kaybı sonucunda karşılaştığı endişe istikametindedir. Son olgu ise, çocuğun yaşadığı kastrasyon anksiyetesi, ağır utanç, suçluluk ve mutsuzluğun endişeye yol açtığı istikametindedir.” dedi.
İleri periyot psikodinamik teorilerin ise bilhassa erken devir ilgiler sonucu oluşan benlik kavramına odaklandığını kelamlarına ekleyen Yağız, “Yeterince yeterli, sıcak ve ilgili bakım vermenin tersine, katı ve eleştirel bakım verene sahip çocukların kırılgan bir benlik geliştirdiği söz edilir. Yetişkinlik devrinde ise kırılgan benliğini adeta saklamaya çalışan bireylerde gerilim karşısında öfke üzere hisler meydana gelebilir. Bu noktada gerilim ile başa çıkma stratejileri gelişmeyen şahısların yetersiz hissettiği ve münasebetiyle telaş yaşadığı söylenebilir.” diye konuştu.
Korku şuurlu, dert bilinçdışı savunmayı harekete geçiriyor
İnsanın en temel gereksinimlerinden birinin güvenlik duygusu olduğunun altını çizen Yağız, “Bu nedenle insan bilinmeyenden, meçhullükten yahut kendisine yabancı gelenden korkar. Kişi dehşet karşısında şuurlu olarak savunma amacıyla birtakım tedbirler alırken, tasa hissinde bilinçdışı savunma düzenekleri devreye girer.” dedi.
Yağız, dehşetin ne vakit bir rahatsızlık olarak görülmeye başlanacağı ile ilgili olarak şu açıklamayı yaptı: “Eğer artan kaygı ve telaş duygusu günlük hayatın fonksiyonelliğini bozuyorsa ve baş etmede zahmetler yaşanıyorsa kesinlikle bir uzman tarafından takviye alınmalı.”
Korkudan korkmak yaygın görülüyor
Klinikte en sık karşılaşılan korku bozukluklarına bakıldığında panik bozukluğun öne çıktığını vurgulayan Yağız, “Panik bozukluğun semptomlarına baktığımızda ise rastgele bir uyaran olmaksızın ansızın ortaya çıktığını görüyoruz. Tehdit algısının oluşumuna sebep olabilecek durumlar dahi tehdit olarak algılanır ve münasebetiyle panik yaşanır. Bireyde çok endişe uyanır. Bir öteki deyişle panik bozukluk, ‘korkudan korkmak’ olarak tanımlanabilir. Bedensel duyumlara yönelik çok hassaslık ve bu duyumları felaketleştirerek yorumlama ile karakterizedir.” diye konuştu.
Korku hayatınızı yönetmesin, siz endişeyi yönetin
Travma sonrası gerilim bozukluğunun da dehşet duygusu ile bağlı olduğuna değinen Uzman Klinik Psikolog Penbesel Özdemir Yağız, “Geçmişte tecrübelenmiş travmatik olaya bağlı yaşanılan dehşet ve tasa duygusu travmatik gerilim bozukluğuna sebep olabilir. Fobiler ise fobinin objesi hakkında edinilmiş bilgiler ve davranışsal açıdan çeşitli öğrenmeler aracılığıyla oluşur ve tekrar kaygı duygusu ile bağlantılıdır.” dedi.
Tüm bunlara ek olarak agorafobi, toplumsal anksiyete, ayrılık anksiyetesi üzere durumların da dehşet ve telaş duygusu ile alakalı olduğunu belirten Yağız, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Kişiye özel tedavi metotları ile tasa bozukluğu tedavisi terapi sürecinde ele alınabilir. Kaygının hayatınızı yönetmesine değil kaygıyı yönetmeye kararlıysanız, bireye özel tedavi anlayışı ile yürütülen terapi süreçlerinden faydalanabilir ve fonksiyonel başa çıkma kaynaklarınızı keşfedip öğrenebilirsiniz.”
Kaynak: (BYZHA) Beyaz Haber Ajansı
